Hoe stel je een lichtgewicht veldkeuken samen?
Foto: op trekking in de Fish River canyon, Namibië.
Een lichtgewicht veldkeuken bestaat uit een kookvuurtje, kookpannen, eetgerei en nog wat kleine spullen.
Wil je de keuze maken tussen gas en benzine, overweeg je een systeembrander, of heb je een nieuwe stel kookpannen nodig? Lees dan hier wat je moet weten voor je naar de winkel trekt.
Brandstof: gas of benzine?
Er zijn kampeervuurtjes op allerlei brandstoffen: gas, benzine, spiritus en esbit. Je kan zelfs op een houtvuur koken, maar worden je potten en pannen zwart van het roet. Koken op spiritus of esbit neemt heel wat tijd, daarom worden deze brandstoffen nog weinig gebruikt. De meeste wandelaars kiezen voor gas of benzine.
Wanneer koken op gas?
Gas is handig verpakt in gasbusjes en gas laat geen roet na. En een gasbrander is makkelijk aan te steken, dat is handig als je tijdens een korte wandelpauze snel een instantsoepje of oploskoffie wil maken. Een ander voordeel is dat je met een gasbrander de vlam makkelijk zachter kan zetten, wat nuttig is als je een eitje wil bakken of vers voedsel klaarmaken.
Het nadeel van gas is dat sommige mengsels het niet goed doen bij lage temperaturen. Koop daarom gasbusjes met ‘wintergas’, dat is een mengsel van butaan, propaan en mogelijk ook isobutaan. Bij temperaturen onder het vriespunt kan je nog verder gaan en het gas in vloeibare toestand gebruiken. Dat kan alleen met een vloeistofbrander met aanvoerslang. Bij zo’n brander plaats je het gasbusje op zijn kop, zodat het gas in vloeibare toestand via de aanvoerslang naar je kookvuurtje vloeit. Zo voorkom je dat je eerst alle vluchtige propaan in gasvorm verbrandt en met een volle bus onbrandbaar butaan blijft zitten. Straks meer hierover bij de verschillende soorten branders.
Hou er ook rekening mee dat je geen brandstoffen mag meenemen op het vliegtuig. Informeer dus vooraf of er op je wandelbestemming outdoorwinkels zijn die gasbusjes verkopen vooraleer je voor gas kiest. Is dat niet zo, kies dan voor benzine, dat kan je gewoon tanken in een tankstation voor auto’s.
Wanneer koken op benzine?
Benzinevuurtjes hebben het grote nadeel dat ze heel omslachtig zijn om aan te steken. Wil je alleen maar een kopje koffie maken, dan zie er je er al snel tegenop om je vuurtje aan te steken omdat dat nogal wat tijd vraagt. Benzinevuurtjes produceren bij het aansteken bovendien een hoge vlam waardoor het ronduit gevaarlijk is om met deze vuurtjes in een tent te koken. Je moet een benzinevuurtje ook goed onderhouden en je moet weten hoe je het kan herstellen als het stuk gaat. Je kan daarenboven de vlam nauwelijks regelen zodat je geen eten op een zacht vuurtje kan laten sudderen. Een benzinevuurtje laat bovendien ook roet na waardoor je vieze vingers krijgt bij het opbergen.
Benzine is dus helemaal geen handige brandstof. Wandelaars koken alleen op benzine als er in het land waar ze naar toe trekken geen gas verkrijgbaar is. Benzine is wel overal verkrijgbaar, niet alleen in een outdoorwinkel, maar ook gewoon aan de pomp. Auto’s rijden immers op voldoende zuivere en loodvrij benzine, in alle landen in de wereld.
En benzine heeft uiteraard ook als voordeel dat het vuurtje ook bij heel lage temperaturen blijft werken, beter dan een vuurtje op gas.
Gasbusjes (4, 8 of 16 Oz) met IsoPro wintergas.
Benzineflessen (10, 20 of 30 Oz) die je zelf vult met benzine uit de outdoorwinkel of met loodvrije benzine uit een tankstation.
Klassieke gasbranders
Wil je een goedkope en lichtgewicht oplossing, dan kan je voor een kleine klassieke gasbrander kiezen die je combineert met een kookpan. Koop meteen ook een aluminium windscherm dat je omheen het vuurtje plooit zodat er niet teveel warmte verloren gaat.
Klassieke gasbrander.
Primus Essential Trail, 112 gram, €25.
Een lichtgewicht aluminium windscherm (20 x 50 cm, 40 gram) dat je kan oprollen om op te bergen.
Systeem gasbranders
Veel handiger dan de klassieke gasbranders zijn de systeem gasbranders. Bij deze branders wordt er een speciale kookpot met geïntegreerde warmte-uitwisselaar voorzien. Hierdoor is het vuurtje heel efficiënt: het water gaat razendsnel aan de kook en je verbruikt weinig brandstof. Omdat de speciale pan perfect op het vuurtje aansluit heb je geen windscherm nodig. En het formaat van de brander en de kookpan zijn doorgaans op elkaar afgestemd zodat het geheel mooi in elkaar past.
Wil je niet alleen water koken maar ook een eitje bakken, koop dan een systeembrander waarvoor ook een braadpan met de speciale warmte-uitwisselaar bestaat. Je kan ook een universele warmte-uitwisselaar kopen waarmee je gewone kook- en braadpannen kan gebruiken. Maar die zijn minder efficiënt omdat daarmee warmte verloren gaat.
Systeem gasbrander met warmte uitwisselaar en speciale kookpan.
Jetboil Zip: je kookt 0,5 liter water in 2 minuten, inhoud kookpan is 0,8 liter, weegt 330 gram, supercompact, €83.
Systeem gasbrander met warmte uitwisselaar en speciale kookpan.
Jetboil Stash: het lichtste systeem van Jetboil, € 120.
Kookt ook supersnel en heeft ook een inhoud van 0,8 liter, maar weegt slechts 200 gram.
Nog compacter, maar zonder piëzo (er is wel plaars voor een Mini Bic aansteker).
De brander is minder goed beschermd tegen de wind (neem dus een windscherm mee, dat is 40 gram extra).
Universele vloeistofbranders op gas en benzine
Vloeisofbranders beschikken over een slang waarmee je het vuurtje op een brandsof reservoir aansluit. Kook je op benzine, dan sluit je een benzinefles met pomp aan. Kook je op gas, dan sluit je een gasbusje aan. In de zomer gebruik je het gasbusje gewoon rechtop, bij koude temperaturen zet je het gasbusje op zijn kop zodat je op vloeibaar gas kookt.
Als je op gas kookt, dan is een universele vloeistofbrander even handig als een gewone gasbrander. Kook je op benzine, dan is zo’n brander heel onhandig. Je moet zorgvuldig een aantal youtube filmpjes bekijken als je wil weten hoe je de brander aansteekt, schoonmaakt en herstelt.
Vloeistofbranders functioneren met gewone kook- en braadpannen zonder warmte-uitwisselaar. Ze worden geleverd met een oprolbaar aluminium windscherm dat je omheen het vuurtje plooit. Voor nog meer efficiënt gebruik plaats je het kookvuurtje op een hittereflector, dat is een aluminium schijf die je open plooit en onder het vuurtje plaatst.
Universele vloeistofbrander op gas en op benzine.
MSR Whisperlite UNIVERSAL, weegt 420 gram, €185.
Brandstof verbruik
Tijdens een trekking kook je water om oploskoffie, thee of instantsoep klaar te maken. ’s Morgens maak je muesli met warme melk op basis van melkpoeder en ’s avonds maakt je een gehydrateerde maaltijd klaar.
Je hebt hiervoor ongeveer 2 liter kokend water per dag per persoon nodig. Daarvoor verbruik je ongeveer 50 gram gas of benzine.
Gasbusjes koop je in drie formaten: 4, 8 of 16 Oz, dat is 100, 220 of 450 gram gas. Ook benzineflessen zijn verkrijgbaar in drie formaten: 10, 20 of 30 Oz, dat zijn 300, 600 of 900 gram benzine.
Een benzinefles vul je uiteraard met zoveel benzine als je zelf wil. Een gasbusje kan je op maat kopen van de hoeveelheid die je nodig hebt. Kleine en middelgrote gasbusjes bergen handig weg, een grote bus is wat lastiger, overweeg dan toch om meerdere busjes mee te nemen.
Wil je weten hoeveel gas er nog in een gasbusje zit, dompel het dan in een pot die je vult met water. Volle busjes zinken naar de bodem, halflege busjes drijven boven, afhankelijk van de hoeveelheid gas die ze nog bevatten. Er zijn merkstreepjes op het busje aangebracht die aangeven hoeveel gas er nog in het busjes zit volgens de drijfhoogte. Je kan thuis ook een vol een een leeg busje onderdompelen en zelf merkstreepjes aanbrengen.
Kook- en braadpannen
Als je een nieuwe brander koopt, koop er dan ineens de gepaste potten en pannen bij, zodat alle onderdelen van je volledige veldkeuken goed op elkaar afgestemd zijn.
Koop je een systeembrander, dan moet je de speciale kook- en braadpannen gebruiken die bij dat systeem horen. Je kan ook een hulpstuk aanschaffen zodat je met gewone pannen zonder warmte-uitwisselaar kan koken.
Maak je alleen gehydrateerd voedsel en dranken klaar, dan volstaat het om een kookpan mee te nemen. Wil je ook vers voedsel klaarmaken of een eitje bakken, neem dan ook een braadpan mee. Voor een solo trekker volstaat een kookpan van 0,8 tot 1 liter. Voor twee wandelaars is een groter model van 1 tot 1,8 liter handiger, zeker als je vers voedsel wil koken. Koop je een kookpan en een braadpan, zorg er dan voor dat ze goed in elkaar passen zodat je ze efficiënt kan opbergen.
Potten en pannen in inox (RVS) zijn veel te zwaar om mee te dragen, je gebruikt ze alleen op een houtvuur. Titanium is een goede keuze als je voor super lichtgewichte spullen kiest. Hou er rekening mee dat titanium niet alleen heel duur is, het heeft ook als nadeel dat het de warme slecht verdeelt. Hierdoor kan je in een titanium pan alleen maar water koken, vers voedsel klaarmaken gaat niet want het zal direct aanbranden. Aluminium pannen zijn een veel evidentere keuze: aluminium is licht, het verdeelt de warmte goed en de pannen zijn goed afwasbaar, zeker als ze afgewerkt zijn met een anti-aanbaklaag.
Het is handig als het deksel van je kookpan voorzien is van afgietgaatjes om pasta klaar te maken. Overweeg ook om je pannen voldoende groot te kopen zodat je vuurtje en/of gasbusje erin past.
Lichtgewicht kookpan en braadpan in aluminium met keramische anti-aanbaklaag.
MSR Ceramic Solo Pot Pan (1,3 L, 280 gram, €70) en MSR Quick Skillet (260 gram, €55).
Eetgerei en kleine spullen
Als eetgerei heb je eerst en vooral een drinkbeker nodig. Je gebruikt hem om oploskoffie, soep of thee te drinken. Een inhoud van 375 of 450 ml. is een goede maat. Kies niet voor aluminium, dat geleidt de warme te goed waardoor je bij het drinken je lippen verbrandt. Ga voor het lichtgewicht maar dure titanium of kies voor een eenvoudige kunststoffen beker, die materialen geleiden de warmte minder goed.
Neem een kleine eetkom mee om muesli, instant soep of vers voedsel uit te eten. Een opvouwbare eetkom bergt makkelijk weg.
Gehydrateerde maaltijden kan je rechtstreeks uit de zak eten. Gebruik hiervoor een lepel met een extra lange steel die tot op de bodem van de zak reikt. Een spork (spoon + fork) is handig en bespaart gewicht. Een titanium spork is duur maar hij gaat een leven lang mee, een kunststof spork breekt gemakkelijk.
Als mes neem je een multi-functioneel Zwitsers zakmes mee.
Neem ook een klein sponsje mee en een sterl absorberende vaatdoek, die je met een schaar op klein formaat knipt. Wil je zeep meenemen, kies van voor een universele zeep die biologisch afbreekbaar uit de outdoorshop. Een reserve aansteker voorkomt dat je je kookvuurtje niet kan starten als de piëzo ontsteker het niet doet. Bewaar die aansteker in je broekzak, dan koelt het gas niet af en zo werkt hij ook bij koud weer.
Opvouwbaar eetkommetje (Sea to Summit X-Bowl, 650 lm, 80 gram, €20).
Titanium drinkbeker (Toaks, 375 ml, 23 gram, €25).
Titanium spork (spoon & fork) met lange steel (Toaks, 19 gram, €13).
De lekkerste gehydrateerde maaltijden van Real Turmat, €10 – €15.
Een zwitsers mes met een schaartje, een kurkentrekker, een kroontjeswipper, een blikopener, een pincet, een tandenstoker en nog veel meer (Victorinox 15 functies, €35)
Foto : Ontbijt met muesli met warme melk, koekjes en koffie.
Universele vloeistofbrander op gas met windscherm, aluminium kookpan, titanium drinkbekers, kunststof eetkommetjes en titanium sporken.
