Antwerpen
Kalmthoutse heide
  • Afstand: 19,7 km
  • Korter: 11,9 km
  • Hoogte: + 119 – 119 m
  • Luswandeling

De Kalmthoutse heide is een ongerept natuurlandschap in Vlaanderen dat samen met de natuurgebieden in Nederland een uitgestrekt wandelgebied vormt. 

Verken de zandige paden van het duinenlandschap. Geniet van de open ruimte van de paarse heide met haar donkere vennen. Wandel doorheen de uitgestrekte Nederlandse naaldbossen. 

Beklim onderweg de uitkijktoren en bewonder het prachtige vergezicht.

Er zijn geen wegen of bebouwing. Het is dus uitkijken naar de taverne met terrasje op het einde van de wandeling.

Kaart van de wandelroute.

(Klik om te vergroten)

De Kalmthoutse heide

De Kalmthoutse Heide bevindt zich op de grens met Nederland helemaal in het noorden van de provincie Antwerpen. Het natuurpark is een van de grootste natuurgebieden in Vlaanderen. Maar er is meer: het gebied loopt verder tot in Nederland en vormt hiermee een aaneengesloten wandelgebied (het grenspark De Zoom – Kalmthoutse Heide) van 60 km2.

Het natuurgebied bestaat uit een uniek heidelandschap met vennen en duinen, omzoomd door bossen. Je waant je hier in een verafgelegen stuk natuur en helemaal niet in het drukke Vlaanderen.

Landduinen

Je weet dat je de landduinen bereikt hebt als je door het mulle zand stapt. Zand en duinen vind je niet alleen aan zee. Maar waar komen die landduinen van de Kalmthoutse heide vandaan?

Tijdens de ijstijden (70.000 – 15.000 jaar geleden) was de noordelijke poolkap behoorlijk groter dan vandaag. De Noordzee en de Schelde stonden droog: al het water zat gevangen in die ijskap. Er waaide voortdurend een koude wind die uit de droge beddingen zand aanvoerde en zo het noorden van België met een deken van zand bedekte.

Dat zand waaide op tot duinen. Sommige duinen zijn nog steeds actieve stuifduinen die tot 25 hoog kunnen zijn. Andere duinen zijn bedekt en gestabiliseerd door de vegetatie. Op deze arme gronden groeide er eerst heide, daarna namen de grassen het over en tenslotte werd het landschap bedekt met naaldbossen.

Door boskap en begrazing heeft de mens deze evolutie gestopt, en ontstonden er opnieuw actieve duinen en heidelandschappen. Het landschap dat je nu ziet lijkt inderdaad precies op dat oeroude landschap, maar het zijn menselijke activiteiten die de natuurlijke evolutie terugdraaiden. Natuurbeheer heeft nu de taak overgenomen om dat oorspronkelijke landschap in stand te houden.

Droge en natte heide

Veel uitgestrekter dan de landduinen is de heide: je kan overheen de lage begroeiing eindeloos ver kijken. Er zijn twee soorten heide: natte en droge heide.

Op de drogere stukken is het zand begroeid met struikheide. In de winter is dit landschap guur en grijs, maar vanaf volle zomer (augustus tot september) kleurt deze struikheide de Kalmthoutse heide prachtig paars.

De lager gelegen natte stukken zijn begroeid met dopheide die reeds vanaf de vroege zomer (juni tot juli) bloeit als trosjes roze bloemetjes. Het pijpenstrootje is een grassoort die je overal tussen de heide aantreft.

De schapen en Galloway runderen die je ziet zijn door natuurbeheer uitgezet om door begrazing het oorspronkelijke heide landschap te bewaren en de natuurlijke evolutie naar grasland en bossen tegen te gaan.

Bossen

Aan de rand van de heide wandel je door bossen. Deze bossen komen vooral voor aan de Nederlandse kant. Het zijn meestal naaldbossen die door de mens in de negentiende eeuw aangeplant werden als brandhout voor de industrie of als stutbalken voor de mijnen. Er werden exotische soorten naaldhout gepland die snel groeiden en goed bruikbaar waren voor de industrie. Alleen de grove den is een soort die endemisch is, deze boom is ruim verspreid op zandgronden in Europa.

Vennen

De meertjes die je ziet zijn vennen. Het zijn grote, ondiepe plassen die niet door een riviertje maar door regenwater gevuld worden. Door het uitwaaien van zand ontstonden er ondiepe kommen in de grote zandvlakten. Hierin kwam water te staan dat vastgehouden werd door ingespoelde klei of door een ondoordringbare laag veen. Veen ontstaat uit afgestorven vegetatie die naar de bodem van zo’n meertje zinkt. Dit veen werd door de mens als turf ontgonnen als brandstof.

De wandeling

De wandeling is heel gevarieerd. Ze loopt kriskras doorheen het natuurgebied en laat je kennismaken met alle landschappen die je hier kan aantreffen: natte en droge heide, duinen, vennen en bossen.

Om de kwetsbare natuur te beschermen moet je op de wandelpaden blijven, maar dat is helemaal niet erg: er zijn meer dan voldoende paden om dit stuk natuurgebied op een respectvolle manier heel grondig te verkennen.

En de paden zijn af en toe behoorlijk ruw: ze lopen door los zand, doorkruisen bossen of zijn vrij nat door de vele plassen en vijvers. Op zondagnamiddag kan het hier druk worden, maar de meeste wandelaars blijven dichtbij het bezoekerscentrum waardoor je tijdens de wandeling dikwijls alleen wandelt.

De wandeling loopt voor meer dan 95% over onverharde paden. Er zijn nergens auto’s te bekennen en er is geen sprake van bebouwing. Dit is stiltegebied.

Tijdens de wandeling kom je voorbij een uitkijktoren, die open is voor het publiek. Een prachtig uitzichtspunt dat een overzicht toont van het gebied waar je doorheen stapt.

Wanneer

Het is hier altijd goed wandelen, behalve in het broedseizoen dat loopt van 15 maart tot 30 juni, dan is het noordelijke gedeelte van de Kalmthoutse heide afgesloten.

In de winter zijn de open vlaktes guur, zeker bij regenweer. De heide kleurt grijs en het landschap oogt heel desolaat. Sneeuw en heldere lucht geven fantastische vergezichten, mist maakt de heide stil en mysterieus.

In de lente (juni tot juli) bloeit de natte heide roze, en vanaf volle zomer (augustus tot september) bloeit de droge heide en wordt het landschap paars. De zomers kunnen hier erg heet zijn door het witte zand.

De wandelpaden in het grenspark zijn vrij toegankelijk tussen zonsopgang en zonsondergang. In het natuurgebied wordt er niet gejaagd.

Een paar korte verbindingsstukken zijn niet toegankelijk tijdens de broedperiode in de lente (15 maart tot 30 juni). We hebben ze in de wandeling vermeden.

Bij heel droge periodes in de zomer is er op de heide brandgevaar. Heel uitzonderlijk moet men het gebied zelfs afsluiten. Check dit dan eerst even telefonisch bij het bezoekerscentrum De Vroente.

Start & eindpunt

Bezoekerscentrum De Vroente

Met de auto: er is ruime parking.

Met openbaar vervoer: vlotte treinverbinding van Antwerpen naar het station Kalmthout – Heide. Daarna nog 1,6 km stappen naar De Vroente.  

Alternatief startpunt

Dit startpunt is niet bereikbaar met het openbaar vervoer. 

Het is mijn favoriete startpunt: minder bekend en veel rustiger dan de start aan het bezoekerscentrum De Vroente. De zandige parking ligt meteen in het natuurgebied. Er zijn picknicktafels, maar verder geen andere faciliteiten. 

Adres: Verbindingsstraat na de Frans Raatsstraat – 2920 Kalmthout

Het is een goed idee om toch eerst even langs het bezoekerscentrum De Vroente te rijden om een wandelkaart te kopen. 

Praktische info

Deze wandeling start aan het bezoekerscentrum ‘De Vroente’ waar ook de toeristische dienst van de gemeente Kalmthout en een taverne gevestigd zijn. Je kan hier terecht voor informatie, een wandelkaart, sanitair, cafetaria, informatie over logies.

Onderweg zijn er geen voorzieningen, de wandeling loopt voortdurend door natuurgebied zonder enige bewoning. Breng zelf je picknick mee.

Voor wie de Kalmthoutse Heide te ver vindt voor een daguitstap: er is een goed aanbod aan hotels, vakantiewoningen, bed & breakfasts en campings in Kalmthout. De toeristische dienst geeft je alle info.

Website van de dienst voor toerisme : www.toerismekalmthout.be

Navigeer deze route

Download hier de wandelroute. Je kan kiezen tussen de volledige route en de verkorte route. 

Kies voor Routeyou als je een wandelgids op papier wil afdrukken (optie ‘Afdrukken’, ‘Gids’).

Geen idee hoe je navigeert met kaart en kompas, met een Garmin-gps of met OutdoorActive op je smartphone? Volg dan hier een online cursus.

RouteYou
Routeyou

Download de kaart en wandelgids als pdf-bestand.

Download de route als GPX-bestand.

Outdooractive
OutdoorActive

Bekijk de route in OutdoorActive. 

Navigeer de route met OA op je smartphone.

Garmin Earthmate
GARMIN

Download de route naar Basecamp.

Navigeer de route met een Garmin gps.

Plan je een weekend?

Maak dan een tweede wandeling

Dit kaartje bevat 24 wandelingen in het Grenspark Kalmthoutse heide. Ze variëren van 1,7 tot 8,5 km. Je kan ze combineren tot een lange wandeling.  

Te koop in het bezoekerscentrum De Vroente of online te bekijken en te downloaden op de website van het grenspark.

www.grenspark.be

De dagstappergidsen van Grote Routepaden (GR) bevatten lusvormige routes die je op één dag kan stappen. 

De route Putte (Stabroek) is 21,6 – 24,2 km. 

Te bestellen in de webshop van Grote Routepaden, waar je ook de GPS track kan downloaden.

www.groteroutepaden.be

Vragen & Aanvullingen

Niet gevonden wat je zocht?  Stel hier je vraag!

Niet gevonden wat je zocht?

Stel hier je vraag!