Wandelen en beren
Oog in oog met een grizzly – Rocky Mountains, Canada
Schrik voor beren
In West-Europa kennen we nog nauwelijks grote dieren die voor de mens gevaarlijk kunnen zijn. In een aantal landen kan je nog bruine beren spotten, maar dan moet je echt actief op zoek gaan.
In de Rocky Mountains echter zijn ontmoetingen met zwarte beren heel gewoon. Je kan er ook een grizzly tegen het lijf lopen. Wij maakten het mee tijdens een wandeling in Banff National park.
Schrik voor beren mag geen reden zijn om een wandeltrip te vermijden naar een druk bezochte wandelstreek waar zwarte beren of grizzly’s voorkomen. Maar je moet wel weten hoe je met beren moet omgaan. Dat is niet alleen voor jou belangrijk, maar in de eerste plaats voor het welzijn van de beer zelf.
In Noord-Canada of in Oost-Groenland komen er ijsberen voor en die zijn van een heel ander kaliber. De kans is gelukkig heel klein dat je er tijdens een zomerse wandeling een tegen het lijf loopt. Toch moet je ook hier je voorzorgsmaatregelen nemen en die zijn dit keer niet zo eenvoudig. Nogal wat wandelaars vermijden daarom een trip naar streken waar ijsberen kunnen voorkomen.
Zorg voor beren
Beren zijn prachtige dieren en er zijn meer soorten dan je denkt.
Lees er alles over op de website van Bear Conservation.
Bear Conservation
Je vindt heel veel informatie over beren op de uitstekende website van de non-profit organisatie ‘Bear conservation’.
www.bearconservation.org.uk
Soorten beren
Als je beren bekijkt vanuit het perspectief ‘gevaar’, dan kan je ze voor de vuist weg in drie soorten verdelen: zwart, bruin en wit.
De zwarte beer (American black bear – Ursus americanus) is de kleinste, met een lengte tot 1,5 meter en een gewicht van 200 kg. Hij voedt zich met wortels, fruit, bessen en mogelijk kleine zoogdieren.
De bruine beer (Brown bear – Ursus arctos, waaronder de Grizzly bear – Ursus arctos horribilis) is een heel stuk groter, met een lengte tot 3 meter en een gewicht van 500 kg. Deze beer eet wortels, fruit en bessen, maar ook zalm en kleine zoogdieren.
De (witte) ijsbeer (Polar bear – Ursus maritimus) is ook een kanjer met een lengte tot 3 meter en een gewicht van 500 kg. Het is een vleeseter die zich vooral voedt met zeehonden.
In de parken van Noord-Amerika kan je zwarte en bruine beren ontmoeten. In Noord-Canada en Groenland kan je ijsberen ontmoeten.
Berenspoor naast je eigen voetafdruk (Canada, Rocky Mountains)
Omgaan met beren
Beren vermijden in principe ontmoetingen met mensen. Als je een beer ziet dan zal dit dus meestal op vrij grote afstand zijn. Als de beer jou ziet dan zal hij gewoon een omweg maken en van je weggaan.
Jijzelf doet best hetzelfde. Blijf niet hangen om een foto te nemen maar wandel rustig weg en ga zeker niet dichterbij. Je kan eventueel tijdens het wegwandelen op grote afstand een foto nemen.
In de toeristische nationale parken van Noord-Amerika zijn beren het wel gewoon om wandelaars te ontmoeten. Ze zijn helemaal niet agressief en houden gewoon afstand.
Mocht je toch bij verrassing een beer van héél dichtbij tegen het lijf lopen, dan kan zo’n beest schrikken. En dan kan hij met zijn poot uithalen en dat doet geen deugd.
Er is een rijmpje dat zegt wat je dan moet doen:
• If it’s black, fight back
• If it’s brown, lay down
• If its’s white, good night.
Maar dat is slechts een rijmpje. Er zijn heel weinig conflicten tussen mensen en beren. Toch kan je maar beter goed voorbereid zijn. Hier volgen een aantal richtlijnen die je best respecteert.
Zwarte en bruine beren
Zwarte beren (Black bear) en bruine beren (Grizzly bear) komen voor in de parken van Noord-Amerika.
Tijdens het wandelen
Tijdens een trekking maak je de hele dag door voldoende lawaai, tenzij je door open gebied stapt met goed zicht. Een grote groep mensen maakt vanzelf veel lawaai, maar als je alleen of met twee bent dan moet je hier echt wel op letten. Je kan een berenbelletje kopen en aan je rugzak hangen, maar die belletjes klinken niet zo luid. Zingen is de boodschap.
Zie je toch een beer, blijf dan vooral rustig. Maak voldoende lawaai tot hij je opgemerkt heeft. Keer intussen gewoon rustig op je stappen terug. Begin niet te schreeuwen. Hou de beer in het oog. Loop niet weg en klim niet in een boom, die beesten kunnen dat veel beter dan jijzelf. Zo scheiden jullie wegen in alle rust.
Mocht de beer toch naar je toekomen, wat hoogst onwaarschijnlijk is, dan zijn er een paar zaken die je kan doen.
Blijf dicht bij elkaar en maak je groot en indrukwekkend. Begin niet te schreeuwen maar praat rustig tegen het beest. Dat volstaat meestal om de beer van gedachte te doen veranderen en weg te wandelen.
Hou intussen je berenspray klaar voor gebruik. Zorg ervoor dat je altijd berenspray bij hebt. Koop in de plaatselijke outdoor shop voor iedereen een busje en hang het altijd aan je gordel. Lees op voorhand goed de instructies, met een beer voor je neus lukt dat niet meer zo goed. Berenspray is pepperspray die 6 meter ver kan spuiten. Je kan het dus alleen bij een agressieve aanval op korte afstand gebruiken als laatste redmiddel. Bedenk ook dat het geen goed idee is om tegen de wind in te spuiten. Daar kan de beer eens goed om lachen en jij ziet niks meer.
Als berenspray niet helpt, dan kan je niet veel meer doen. Je kan jezelf nog proberen te verdedigen tegen een zwarte beer. Gebruik je wandelstokken als wapen. Tegen een grizzly kan je niks beginnen. Ga dan op je buik liggen en bescherm je hoofd met je armen. Zorg ervoor dat de beer je niet kan omdraaien.
Maar nogmaals, laat je door dit alles niet afschrikken: de kans op een gewelddadige ontmoeting met een beer is nihil. In de zeldzame gevallen dat het toch gebeurde was pepperspray afdoende om de beer weg te jagen.
Het bivak
Beren zijn altijd op zoek naar eten. Het is dus geen goed idee om voedsel in je tent te bewaren: de kans bestaat dat je ‘s nachts een beer op bezoek krijgt. Het is bovendien een heel slecht idee om beren te laten wennen aan mensenvoedsel. Beren die het aangeleerd hebben om op zoek te gaan naar mensenvoedsel kunnen ‘Problem bears’ worden. Ze zoeken mensen op en gedragen zich agressief. Het komt voor dat dergelijke beren afgemaakt moeten worden. En dat wil je niet op je geweten hebben.
Eet op minstens 50 meter van je tent zodat er geen etensgeuren in je tent blijven hangen. De wilderness campsites in de parken van Noord-Amerika zijn zo ingericht dat de eetplaatsen zich op voldoende afstand van de slaaptenten bevinden.
Berg al je eten op in een grote zak en hijs hem minstens 4 meter hoog zodat de beer er niet bij kan. Wilderness campsites zijn meestal voorzien van een berenpaal met staalkabels en musketons. Sommige campsites hebben een stalen berencontainer waarin je je voedsel kan opbergen.
Vergeet niet dat ook tandpasta en zonnesmeer lekker ruiken, die gaat dus mee in je etenszak.
Als er geen berenpaal is dan kan je zelf een touwtje in een boom gooien en zo je etenszak optrekken. Maar dat is niet zo eenvoudig en sommige beren hebben geleerd dat ze het touwtje moeten zoeken om het met hun klauwen door te knappen. Ga dus op elkaars schouders staan en bindt het touwtje zo hoog mogelijk vast.
Een andere optie is een berencontainer (bear canister). Zo’n kunststoffen container laat geen etensgeuren door. Je plaatst hem op 50 meter van je slaaptent onder een paar stenen. De beer kan er mee spelen maar hij krijgt hem allicht niet open en zal hem dus gewoon laten liggen.
In sommige parken is het gebruik van een bear canister verplicht. Je kan zo’n bear canister kopen in de plaatselijke outdoor shops of hem huren bij de park rangers.
Berenspray
Draag ALTIJD berenspray aan je gordel.
National Parks Canada
De officiële website van de parken in Canada heeft een hele pagina over hoe je best met Black bears en Grizzly bear omgaat.
www.pc.gc.ca
IJsberen
IJsberen (Polar bears) komen voor in Noord-Canada, Noord- en Oost-Groenland en Spitsbergen. Deze gebieden zijn geen nationale parken waar elk jaar veel wandelaars de uitgestippelde trails lopen, terwijl rangers een oogje in het zeil houden. Als je hier op wandel gaat dan neem je als preventie geen pepperspray mee maar een geweer. Het is een goed idee om dergelijke expedities met een grotere groep te organiseren zodat je in zones met verhoogd risico altijd iemand op de uitkijk kan plaatsen, ook ’s nachts.
Net zoals zwarte en bruine beren zullen ook ijsberen in principe mensen vermijden. Maar ijsberen zijn echte vleeseters. De Inuit noemen ze ‘Nanuk’, het dier dat veel respect afdwingt.
Tijdens het wandelen
De kans op het ontmoeten van een ijsbeer tijdens een zomerse trekking is ontzettend klein. Het aantal ongevallen met wandelaars in de zomer is dan ook zo goed als nihil. Laat je dus niet afschrikken door het gevaar, maar neem wel je voorzorgen.
Mocht er een beer in de omgeving gesignaleerd zijn, dan is iedereen in de streek snel op de hoogte. Men zal het jou vertellen voor je vertrekt.
Je zal een beer snel genoeg van ver opmerken. Arctische gebieden zijn immers niet of laag begroeid. Als je een beer ziet, wandel dan rustig weg en verlaat het gebied.
Mocht de beer toch naar je toekomen, wat hoogst onwaarschijnlijk is, dan zijn er een paar zaken die je kan doen.
Blijf dicht bij elkaar en maak je groot en indrukwekkend en maak veel lawaai. Schreeuw, brul en sla met potten en pannen op elkaar. Dat volstaat meestal om de beer af te schrikken.
Helpt dat niet en de ijsbeer blijft dichterbij komen dan kan je de ijsbeer wel afschrikken door waarschuwingsschoten te lossen.
Het schieten op een beer doe je niet, tenzij in uiterste nood, wat in de praktijk niet mag voorvallen. Een beer doden in Groenland leidt tot een onderzoek dat even ernstig genomen wordt als een moordonderzoek op het verdacht overlijden van een mens.
Je kan ter plaatse een geweer huren, met groot kaliber en speciale munitie. Het spreekt van zelf dat je met zo’n geweer moet kunnen omgaan. Een ongeval is snel gebeurd.
Het bivak
Sla je tent op waar je een beer van ver kan zien en horen. Vermijd plaatsen waar verse sporen, uitwerpselen of etensresten van beren te zien zijn. Zones met veel ijs (zee-ijs, gletsjers), passages langs de kust (canyons, smalle kliffen) of zones waar een ijsbeer gesignaleerd is zijn plaatsen met een verhoogd risico.
Bewaar het voedsel op minstens 50 meter van de slaaptenten. Hou het geweer klaar. Op plaatsen met een verhoogd risico loop je om beurt de wacht zodat je een beer tijdig kan opmerken.
In Groenland neem je een geweer mee.
Dienst voor toerisme Groenland
De overheidsdienst ter promotie van het toerisme in Groenland publiceert (1) een procedure en (2) de richtlijnen van het departement vissen, jagen en landbouw over hoe je moet omgaan met ijsberen.
www.visitgreenland.com