Geologie
Basalt formaties
Je kan IJsland niet bezoeken zonder eerst iets over geologie te lezen. Het is het enige land waar je met je eigen ogen kan zien hoe een nieuw continent ontstaat.
Er zijn 3 fenomenen die bepalend zijn voor de geologie en de landschapsvormen: IJsland ligt op de Mid-Atlantic Ridge, het is een hotspot en het ligt net onder de Arctic circle.
IJsland ligt op de Mid-Atlantic Ridge
Als je op een wereldkaart de kustlijn van Amerika vergelijkt met deze van Europa en Afrika, dan lijkt het wel of deze continenten als twee puzzelstukjes in elkaar passen. En dat klopt. De continenten vormden ooit één groot continent, door geologen ‘Pangaea’ genoemd. Dit continent verbrokkelde, en de stukken dreven gedurende miljoenen jaren uit elkaar.
Midden de Atlantische oceaan bevindt er zich een diepe kloof, de Mid-Atlantic Ridge. Deze kloof heeft dezelfde vorm als de kustlijnen van Amerika en Europa-Afrika. Hier drijven de tektonische platen waarop de continenten zich bevinden uiteen. Daarbij komt er van diep uit de aarde magma naar boven die de vrijgekomen spleet telkens weer opvult.
IJsland ligt pal op de Mid-Atlantic Ridge. Hier kan je aan de oppervlakte zien hoe de tektonische platen uiteendrijven en er nieuw land ontstaat. IJsland is dus geologisch een piepjong land, dat nog elk jaar met 2 cm aangroeit vanuit de kern. De jongste geologische lagen bevinden zich in het midden van het land, de oudere lagen aan de kusten.
IJsland heeft dus geen gebergte zoals de Alpen of de Pyreneeën. Een gebergte vormt zich waar twee tektonische platen tegen elkaar botsen, zodat de het land opgestuwd wordt en er zich een bergketen vormt. In IJsland gebeurt net het omgekeerde: de tektonische platen schuiven van elkaar weg. IJsland is eigenlijk een vlak land, en de vele heuvels die je op IJsland beklimt zijn allemaal vulkanen.
Je kan op IJsland de Mid-Atlantic Ridge bekijken in Þingvellir. Het is daar zelfs mogelijk om in de Silfra kloof te duiken en onder water de Noord-Amerikaanse tektonische plaat en de Euraziatische tektonische plaat tegelijk aan te raken
IJsland is een hotspot
Een hotspot is een plek op aarde waar magma opstijgt tot aan het aardoppervlak. Er zijn een 25-tal hotspots op aarde, en IJsland is er één van. Alle hotspots (Hawaii, Yellowstone, Galapagos, …) zijn plaatsen met sterke geothermische activiteiten waar actieve vulkanen ontstaan.
In IJsland is er elke 3 jaar een vulkaanuitbarsting! De meest rampzalige was de uitbarsting van 1783, toen de Lakagigar vulkaanketen ontstond. Noodhulp was toen nog onbestaande, en één vierde van de bevolking in IJsland heeft die ramp niet overleefd. Meer bekend is de uitbarsting van 2010, toen de (onuitspreekbare), Eyjafjallajökull uitbarstte en de aswolk die daarbij vrijkwam het luchtverkeer in Europa lam legde. Er zijn toen twee nieuwe vulkaantjes ontstaan, Magni en Modi. Deze vulkaantjes liggen pal op het traject van de Laugavegur/Skógar trekking.
De meest recente uitbarsting is deze van 2015, toen het Holugraun lavaveld ontstond. De F-Road die er loopt werd helemaal overspoeld en is nu kilometers omgeleid.
Je kan overal in IJsland vulkanische fenomenen bekijken. Er zijn honderden vulkanen, er zijn oude en nieuwe lavavelden, er zijn gebieden met actieve geothermie waar het water kookt en borrelt. Nabij Geysir kan je de Strokkur geiser bekijken die elk kwartiert kokend water omhoog spuit.
Het leuke is dat er door de geothermische activiteiten heel wat thermale pools zijn, waar je midden in de natuur een heetwaterbad kan nemen. Ideaal na een lange wandeling !
IJsland heeft een sub-Arctisch en Tundra klimaat
IJsland ligt net onder de poolcirkel. Vandaar de naam van het IJslandse kledingmerk 66° North. De gemiddelde jaartemperatuur op IJsland varieert tussen -10° tot +8° Celsius.
Hierdoor heeft IJsland, dat geen gebergte is, toch gletsjers. Deze gletsjers reiken tot op zeeniveau. De bekendste is de Vatnajökull (jökull betekent gletsjer). Hij is 8100 km2 groot en de ijsmassa is 1500 meter dik. Het smeltwater van deze gletsjers en al de winterse sneeuw doen overal op IJsland rivieren, meren en watervallen ontstaan.
Spectaculair om te bekijken zijn bijvoorbeeld de Dettifoss en Selfoss watervallen die 100 m breed zijn, of de Haifoss waterval die 122 m hoog is. Jokulsarlon wordt ook vaak bezocht: het is een ijsmeer waar je ijsbergen ziet afdrijven tot in zee.
De geologische kaart van IJsland
Breng de drie besproken fenomenen bij elkaar, en je begrijpt de geologische kaart van IJsland. Je ziet de Mid-Atlantic Ridge en de aardlagen die vanaf het centrum van het land naar de kust toe steeds ouder worden. Je ziet hoe de hotspot overal het landschap openscheurde en vulkanen deed ontstaan. En je ziet vier grote gletsjers die in dit koude Noordelijke klimaat kunnen gedijen.
